در اینجا، توضیحاتی کلی در مورد برنامه ویزای استارتاپ کانادا برای هفت مشخصه مهم آن شامل “سابقه، آمار قبولی پرونده ها و روش این برنامه و شرایط پذیرش و سازمان های تعیین شده و مدت زمان تقریبی و هزینه تقریبی” داده شده است و مرجع اصلی برای همه این توضیحات، سایت رسمی اداره مهاجرت دولت کانادا به این آدرس است:

۱. سابقه

این برنامه با نام Startup Visa Program (برنامه ویزای استارتاپ) از سال 2013 به صورت یک برنامه آزمایشی برای پنج سال شروع شد و سپس از سال 2018 به عنوان یک برنامه دائمی مهاجرت به کانادا اعلام شد. نتیجه این برنامه برای متقاضی، اقامت دائم (Permanent Residency) (PR) کانادا است.

۲. وضعیت فعلی

براساس آماری که اداره مهاجرت کانادا براساس تعداد متقاضیان و تعداد تاییدشده‌های نهایی برای PR، منتشر می‌کند (از اینجا دانلود کنید)، تقریبا حدود 80% متقاضیان در سال 2019 و حدود 72% در سه ماه اول سال 2020، تایید شده‌اند که البته با توجه به پرونده های تقلبی و اشتباهی که سودجویان تهیه می‌کنند می توان مطمئن بود که آمار تاییدشدگان نهایی در سال های 2020 به بعد، کاهش خواهد یافت.

۳. روش این برنامه

تعدادی هم تیمی (حداکثر 5 نفر) اعلام می کنند که دارای ایده اجرایی یا محصول یا خدمات خاص هستند که هم نوآورانه (Innovative) است و هم برای کانادا شغل ایجاد می کند و هم می خواهند در کانادا آن را در قالب یک شرکت راه اندازی کنند و بتواند با دیگر شرکت ها رقابت کنند. آنها فعالیت های خود را به یکی از سازمان های تعیین شده (Designated Organizations)، اعلام می کنند و در صورتی که از یکی از آنها نامه حمایتی (Letter of Support) بگیرند، مدارک خود را به همراه نامه حمایتی به اداره مهاجرت کانادا ارائه می دهند و پس از بررسی های اداره مهاجرت کانادا، در صورت تایید شدن، به کل خانواده های آنها، اقامت دایم داده می شود.

۴. حداقل شرایط این روش

داشتن نمره زبان انگلیسی یا فرانسه، داشتن حداقل تمکّن مالی برای شش ماه زندگی در کانادا، و داشتن نامه حمایتی از یکی از سازمان های تعیین شده است.

۵. سازمان‌های تعیین شده

از این آدرس لیست کامل سازمان‌های تعیین شده قابل مشاهده می‌باشد، که به صورت مداوم به روز می‌شود.

این سازمان ها، توسط اداره مهاجرت کانادا تعیین شده اند (برای دادن نامه حمایتی به متقاضیان تایید صلاحیت شده اند) و در سه گروه اصلی سرمایه گذار خطرپذیر (VC)(Venture Capitalist) ، سرمایه گذار فرشته صفت (Angle Investor) ، پرورش دهنده (Incubator) دسته بندی می شوند که اعتبار نامه حمایتی از هر یک از این سه گروه، از لحاظ اعتبار نامه حمایتی، تفاوتی با هم ندارند.

۶. مدت زمان تقریبی

از زمان ارائه نامه حمایتی به اداره مهاجرت کانادا تا زمان دریافت اقامت دائم، براساس برنامه ریزی ها باید 12 تا 16 ماه طول بکشد ولی برحسب شرایط متقاضیان و کشور آنها و نیز شرایط عمومی مانند کرونا این مدت زمان به 32 ماه هم رسیده است. در این آدرس با انتخاب Economic Immigration و سپس انتخاب Start-up Visa و سپس یکی از دو گزینه I haven’t applied yet و یا I already applied  می توان مدت زمان را مشاهده کرد که هرگاه گزینه “هنوز اقدام نکرده ام” را انتخاب کنید، مدت زمان همان 12 تا 16 ماه نمایش داده می شود و هر گاه گزینه “اقدام کرده ام” را انتخاب کنید، مدت زمان تقریبی که 80% از افرادی که اخیرا PR شده اند، منتظر مانده اند را نشان می دهد.

دقت بفرمایید که این 32 ماه برای PR شدن، به دلیل عدم بررسی پرونده ها به مدت بیش از 12 ماه بود و حالا از یک طرف سرعت خیلی زیادی به بررسی ها داده اند و از طرف دیگر تعداد پرونده خیلی زیادی مانده است

در نظر داشته باشید که از زمانی که شما اقدام می کنید تا بتوانید نامه حمایتی را بگیرید، به صورت متوسط یک سال زمان نیاز دارد (هرچند برخی که محصول و محتوای خیلی آماده ای داشته اند در مدت دو ماه هم توانسته اند نامه حمایتی بگیرند).

۷. مرجع اصلی

مرجع اصلی برای همه این توضیحات، سایت رسمی اداره مهاجرت دولت کانادا می‌باشد.

Peer Review : در صورتی که آفیسر اداره مهاجرت بخواهد، می تواند در زمان بررسی پرونده شما، آن را برای چند سازمان تعیین شده دیگر (مثلا یک جمعی از انکوباتورهای دیگر) بفرستد که آنها نظر بدهند که آیا همه پارامترهای لازم برای انتخاب این تیم استارتاپی طبق روالی که قرار بوده، بررسی شده است یا نه. مثلا آیا بیزینس پلان مناسب بوده است، آیا خلاقیت در این استارتاپ وجود داشته است، آیا برای کانادا، کار ایجاد می کند و مانند آن. پس از اخذ نظر آنها، برای آفیسر اداره مهاجرت، الزامی ندارد که از نظر آن سازمان های حمایت کننده در Peer Review تبعیت کند و می تواند تشخیص خودش را داشته باشد. مثلا آنها بگویند بله و تایید است ولی باز هم آفیسر بگوید به تشخیص او و براساس مواردی که او می بیند، این فعالیت الکی است و اقامت دایم را ندهد. در آن صورت باید تیم استارتاپ، وکیل بگیرند و به دادگاه فدرال شکایت کنند. البته این وکیل نمی تواند فقط وکیل مهاجرتی باشد و حتما باید وکیل حقوقدان باشد.

DO : مخفف Designated Organization همان سازمان تعیین شده است که نامه حمایتی را صادر می کند و یکی از سه گروه VC یا انجل یا انکوباتور است.

LoS : مخفف Letter of Support همان نامه حمایتی است که سازمان تعیین شده برای شما صادر می کند و یک نسخه به شما می دهد که با پرونده خودتان بفرستید به اداره مهاجرت و یک نسخه هم مستقیم برای اداره مهاجرت ارسال می کند.

CLB5  : نمره زبان انگلیسی معادل نمره آیلتس به صورت مهارت خواندن 4 و بقیه سه مهارت 5 است. این نمره حداقل برای عضویت در تیم استارتاپ ویزا است. Settelment Fund : مقدار حداقلی از پول نقد (یا دارایی که قابلیت نقدشوندگی سریع داشته باشد مانند طلا) که شما باید ثابت کنید که در کانادا به آن دسترسی دارید. جدول های آن در سایت کانادا موجود است و مثلا برای اقامت دایم یک خانواده 4 نفره 25 هزار دلار (معادل هزینه تقریبا شش ماه) و برای ورک پرمیت همان خانواده 48 هزار دلار (معادل هزینه تقریبا یک سال) است.

۱. هزینه های دولتی یا اصطلاحا Application Fee و هزینه های مدیکال: این هزینه ها را براساس فرمها، به دولت کانادا می پردازید که برای یک خانواده چهارنفره تقریبا پنج هزار دلار است و اطلاعات دقیقتر در پایین صفحه آدرس  https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/services/immigrate-canada/start-visa/eligibility.html  است.

۲. هزینه انکوباتور: هزینه ها خیلی متفاوت است. از رایگان (طبق ادعای خودشان روی وب سایت هایشان) تا بیش از صدوبیست هزاردلار (و طبق ادعای برخی افراد تا بیشتر از 400هزار دلار) هزینه ها می شود. برای گرفتن نامه حمایتی از برخی انکوباتورها، آنها در ابتدا کلاس هایی می گذارند (رایگان یا با هزینه های حتی بیشتر از 30 هزار دلار) و از شما می خواهند که در آن کلاس ها شرکت کنید و سپس استارتاپ شما را ارزیابی می کنند. برخی هزینه هایشان را ماهیانه می گیرند و برخی در ابتدای کار کل هزینه را می گیرند. به هرحال روی رایگان یا ارزان خیلی حساب نکنید که برای ما ایرانیان نیست یا حتی برای استارتاپ ویزا نیست بلکه برای خود کانادایی ها است که قرار است با استارتاپ ویزا، هزینه های آنها هم تامین شود.

۳. هزینه های شرکت استارتاپی: شامل هزینه های ثبت شرکت (حداقل 500 دلار ) و حسابداری شرکت (حداقل سالیانه 1500 دلار) است. همچنین هزینه های ایجاد وب سایت، تولید محصول یا خدمات، کمپین های (Campaign) بازاریابی و تبلیغات، هزینه های اجاره فضای شرکت (در صورتی که سازمان تعیین شده فراهم نکند)، استخدام نیروی اداری از کانادا در صورت لزوم و مانند آن.

۴. هزینه انگشت نگاری: کلیه افراد بالای 13 سال در خانواده اعضای تیم استارتاپ، حداقل یک مرتبه برای انگشت نگاری باید به کشور ترکیه سفر کنند و انگشت نگاری شوند.

۵. در صورتی که برای تکمیل فرم هایتان بخواهید از وکیل مهاجرتی استفاده کنید، هزینه بین 3هزار تا 10 هزار دلار کانادا ممکن است از شما بگیرند.

۶. پس از اخذ ویزا، هزینه سفر به کانادا به ازای هر نفر حداقل هزار دلار کانادا را در نظر بگیرید (البته قیمت ها در زمان های مختلف، متفاوت است).

عموما زیاد سوال می شود که شانس گرفتن استارتاپ ویزای کانادا چقدر است. این سوال ، جواب مشخصی ندارد و مثل این است که سوال شود “شانس موفق شدن یک کسب و کار چقدر است” که واضحا بررسی عواملی مانند افراد و تجربه ها و روش های آنها خیلی اطلاعات بهتری می دهد نسبت به اینکه تعداد کسب و کارهای موفق را تقسیم بر تعداد کل کسب و کارهای ثبت شده کنیم. بنابراین می توانیم به آمار اداره مهاجرت کانادا استناد کنیم (مثلا این آمار را ببینید) ولی بهتر است بررسی دقیق تری کنیم که موفق شدن استارتاپ ویزای کانادا به چه عواملی بستگی دارد و هر کدام را چگونه باید مناسبتر انجام دهیم.

یک گروه از این عوامل به مراحل قبل از گرفتن نامه حمایتی برمی گردد مانند اینکه بتوانیم ایده مناسبی داشته باشیم و از یکی از سازمان های تعیین شده، نامه حمایتی بگیریم که به هرحال خیلی زود و در کمتر از یک سال می تواند مشخص شود. پس از آن، عواملی که ما به آنها شانس می گوییم شامل خودتان، گروه تان، انکوباتور، وکیل، آفیسر اداره مهاجرت، کرونا است که برخی را می توان و برخی را نمی توان کنترل کرد.

۱. خودتان: اطمینان پیدا کنید که مدارکتان شامل نمره آیلتس، نامه تمکّن بانک و نامه حمایتی سازمان تعیین شده قابل آماده کردن است و همچین مطمئن شوید که بیماری خاصی ندارید که در آخرین مرحله (مدیکال) مردود شوید (می توانید الان همان تست های پزشکی را با هزینه خیلی کمی در ایران انجام دهید) . مثلا ممکن است  قبلا به بیمارستان (یا دندانپزشکی) رفته باشید و به واسطه استفاده از تجهیزات غیراستریل، مبتلا به یک بیماری مثل هپاتیت B شده باشید و خودتان هم اطلاعی نداشته باشید ولی در مرحله مدیکال مشخص شود.  همچنین مطمئن شوید که مبلغ کافی برای هزینه های استارتاپ ویزا را دارید.  

۲. گروه تان: باید افراد اصلی گروه هم مانند خودتان، هیچ ریسکی از لحاظ پزشکی یا سوسابقه (جنایی یا ویزایی) نداشته باشند، همچنین برای کاهش ریسک توانایی انجام اقدامات مناسب مرتبط با استارتاپ پس از پذیرش تا زمان گرفتن PR ،حداقل یک فرد محوری در گروه باشد که برایش خیلی مهم باشد که تا هر جایی که لازم است، این استارتاپ را پیش ببرد که مطمئن شود این استارتاپ به اقامت دایم منجر می شود. شاید به دلیل شرایط کرونا، این پروسه مهاجرت، سه سال طول بکشد و آن فرد (یا افراد محوری)، فعالیت استارتاپ را با جدیت در تمام این مدت باید دنبال کنند.

۳. انکوباتور: اگر اداره مهاجرت به پذیرش دادن های انکوباتوری شک کند، قانونا می تواند کل فعالیت های آن را تعلیق کند و همه آنها را بررسی کند و می توان گفت انکوباتورهایی که خیلی گران هستند، احتمال مشکل دارند. بنابراین ناراحت نشوید که انکوباتور سختگیرانه بررسی کند. همچنین باید فرد یا افراد خاصی از استارتاپ با Work Permit در انکوباتور حضور دایمی داشته باشند و گزارش های پیشرفت بدهند به گونه ای که گزارشات ماهیانه انکوباتور در مورد استارتاپ به اداره مهاجرت خیلی مثبت باشد.

۴. وکیل : اینکه همه کارها را به دست وکیل بسپارید اشتباه محض است! اینکه او برای شما تیم فراهم کند و برای شما با یک اجرا کننده (مثلا برنامه نویس) قرارداد ببندد و فقط گاهی به شما یک حرفی بزند و گزارشی بدهد، روش اشتباهی است. اما اینکه به عنوان مشاور، به شما کمک کند و این کارها را کاملا در جریان همه جزییاتش باشید کار درستی است.

۵. آفیسر اداره مهاجرت: شما نمی توانید کار خاصی بکنید فقط مراقب باشید او را حساس نکنید روی خودتان و همیشه مدارک کامل و درستی بدهید. او روال های خودش را دارد و مدارکی را آپدیت می خواهد. به هرحال ممکن است جایی را اشتباه کند و می توانید به دادگاه های مهاجرتی شکایت کنید و پیگیری کنید. به هرحال دقت بفرمایید که برای این روش مهاجرتی، تشخیص آفیسر اداره مهاجرت مهم است و امتیازبندی مشخصی ندارد که بتوانید براساس آن، در دادگاه فدرال استدلال کنید.  کلا هم دادگاه، نظر خاصی نمی دهد و در بهترین حالت، پرونده را برای  تشخیص یک آفیسر دیگر اداره مهاجرت ارسال می کند و نظر او را می گیرد. یک هزینه حدود 15 هزار دلار کانادا برای آن مرحله دادگاه فدرال در نظر بگیرید.  

۶. کرونا: برحسب شرایط می تواند دلیلی برای عدم ارائه ورک پرمیت به اعضای اصلی باشد، یا باعث طولانی شدن پروسه اقامت دایم گرفتن باشد و به هرحال از کنترل ما خارج است.

لیست کامل و رسمی از این سازمان ها در این آدرس وجود دارد. در این لیست سه گروه اصلی به نام های VC  یا Venture Capital Funds یا همان سرمایه گذار خطرپذیر ، انجل Angel یا همان افراد سرمایه گذار، و انکوباتور Incubator یا پرورش دهنده وجود دارد که هر سه گروه، مجاز به ارائه نامه حمایتی یا همان Letter of Support یا به اختصار LoS هستند. نکته کلیدی که باید برای هر کدام بدانید:

۱. در صورتی که از VC ها نامه حمایتی دریافت کنید، باید آنها قبول کنند که حداقل دویست هزار دلار در فعالیت شما سرمایه گذاری کنند. در صورتی که کار شما را خیلی خیلی قبول داشته باشند (مثلا محصولی دارید که گردش مالی خیلی بالایی ایجاد کرده است)، مقداری از سهام شما را می گیرند و تعهد می دهند این دویست هزار دلار را برای شما سرمایه گذاری کنند که البته آنها عموما به شما پول نمی دهند بلکه مثلا فضای کار به همراه خدمات وکیل و حسابدار و احتمالا برخی از هزینه بازاریابی و تبلیغات و مانند آن به شما می دهند (مثلا می گویند به مدت دو سال، هر هفته یک ساعت وکیل ما به سوالات شما می تواند جواب دهد بنابراین در این دو سال، کلا  100 ساعت در اختیار شما است و هزینه اش ساعتی 500 دلار است که این می شود 50هزار دلار، همین موضوع برای حسابدار هم هست که هفته ای دو ساعت جواب می دهد و می شود 150 هزار دلار و مثلا یک میز و صندلی هم در فضای کاری می دهد که هزینه اش را 50 هزار دلار محاسبه می کند و با این روش 200 هزار دلار را در کار شما سرمایه گذاری کرده است). این روش برای استارتاپ های ایرانی خیلی سخت است و توصیه می شود زمان زیادی برای گرفتن نامه از آنها تلف نکنید.

۲. انجل ها هم دقیقا مثل VC ها هستند و فقط به جای دویست هزار باید حداقل هفتادوپنج هزار دلار در فعالیت شما سرمایه گذاری کنند. بقیه موارد مشابه است.

۳. در صورتی که از انکوباتورها نامه حمایتی دریافت کنید، برخی از آنها هیچ سهامی از استارتاپ شما نمی گیرند و برخی تا حدود ده درصد سهام می گیرند. اکثر آنها هزینه هایی به عنوان هزینه های فضا و مربی و مانند آن از شما می گیرند که این هزینه ها به شدت متفاوت است. اصولا بهترین روشی که برای استارتاپ های ایرانی می توان اقدام کرد، همین روش است.